Thế giới đã ghi nhận nhiều đại dịch khủng khiếp do virus gây ra như đại dịch cúm 1889 – 1890, đại dịch Ebola (2014), đại dịch HIV – AIDS. Vì vậy, thuốc kháng virus được tìm ra có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với nhân loại. Vậy thuốc kháng virus là gì? Cơ chế tác dụng của thuốc kháng virus như thế nào? Hãy cùng Nhà thuốc An Tâm tìm hiểu qua bài viết dưới đây.
Virus là gì?
Virus là gì?
Virus là những sinh vật có kích thước nhỏ bé, không thể tự nhân lên. Chúng sống kí sinh trong vật chủ, sử dụng vật chất và năng lượng trong tế bào sống của vật chủ để nhân đôi và lây truyền qua các tế bào khác.
Virus không có cấu tạo tế bào, do đó mỗi virus được gọi là hạt virus hay còn được gọi là hạt virion. Cấu trúc chung của virus bao gồm:
- Lõi acid nucleic.
- Vỏ protein. Ngoài ra một số virus còn có lớp vỏ bao ngoài riêng.
Con đường lây truyền của virus
Virus lây truyền từ người qua người, từ động vật qua người qua nhiều con đường khác nhau như:
- Hít phải không khí có nhiễm virus.
- Một số loại virus lây qua đường máu.
- Từ mẹ truyền sang con khi mang thai hoặc cho con bú.
- Lây truyền qua đường tình dục không an toàn.
Virus có thể xâm nhập và tấn công vào các cơ quan trong hệ tuần hoàn, hệ hô hấp, hệ thần kinh và gây các bệnh lý nguy hiểm đến sức khỏe như bệnh cúm, bệnh dại, viêm gan virus A, B, C, bệnh SARS, HPV,…
Thuốc kháng virus là gì?
Thuốc kháng virus hay còn gọi là thuốc điều trị virus, tên tiếng anh là Antiviral drugs. Đây là những thuốc tác động vào một hoặc nhiều khâu trong chu trình nhân lên của virus trong chu trình trên, do đó kiểm soát sự nhân lên của virut trong tế bào vật chủ.
Phân loại các nhóm thuốc kháng virus
Phân loại thuốc kháng virus theo cơ chế tác dụng
- Nhóm thuốc ức chế thoát vỏ ( thuốc Amantadine, Rimantadine,…)
- Nhóm thuốc ức chế ADN polymerase và ARN polymerase ( thuốc Ribavirin )
- Nhóm thuốc ức chế giải phóng virus ra khỏi tế bào vật chủ (thuốc Zanamivir )
- Nhóm thuốc điều hòa miễn dịch ( thuốc Interferon, y – Globulin )
Phân loại thuốc kháng virus theo tác nhân gây bệnh
- Thuốc kháng virus Herpes.
- Thuốc kháng virus hô hấp.
- Thuốc kháng HIV.
- Thuốc kháng virus viêm gan.
Cơ chế tác dụng thuốc kháng virus
Các thuốc kháng virus được sử dụng phổ biến hiện nay tiêu diệt virus theo các cơ chế sau:
Cơ chế ức chế enzym sao chép ngược RT của virus
- Thuốc chế enzym sao chép ngược nucleotid (NRTI): là nhóm thuốc có vai trò quan trọng nhất phác đồ phối hợp điều trị bệnh nhân HIV. Các thuốc nhóm này ở dạng tiền thuốc có cấu trúc gần giống với thành phần của ADN. Thuốc cần gắn thêm nhóm phosphat nhờ các enzym của tế bào để có tác dụng ức chế RT của virus HIV.
- Thuốc ức chế enzym sao chép ngược không nucleotid (NNRTI): là nhóm thuốc tổng hợp có khả năng ức chế RT thông qua việc gắn vào trung tâm dị lập thể khiến enzym bị biến đổi hình dáng và mất hoạt tính. Nhóm thuốc chỉ có tác dụng với chủng virus HIV typ 1 nhưng lại không cần được phosphoryl hóa.
Cơ chế ức chế enzym protease của virus
- Protease là những enzym cần thiết để tổng hợp protein cấu tạo nên lõi virus cũng như một số enzym thiết yếu của virus (tổng hợp RT hay chính protease). Khi enzym này bị ức chế, các hạt virus sẽ không phát triển và gây hại được.
- Cơ chế ức chế ADN polymerase và ARN polymerase: Ức chế enzym này sẽ khiến ngăn cản sự nhân đôi của ADN của virus.
Cơ chế ức chế hòa màng tế bào vật chủ
- Protein M2 cấu tạo nên màng virus, có khả năng giúp chúng hoà tan màng của mình vào màng tế bào vật chủ và phóng thích ADN hoặc ARN vào tế bào vật chủ. Ức chế protein M2 sẽ ngăn cản quá trình xâm nhập này.
Cơ chế ức chế virus thoát vỏ ra khỏi tế bào
- Enzym neuraminidase có trong 1 số loại virus cần cho sự giải phóng virus ra khỏi tế bào vật chủ nhiễm bệnh và xâm nhập các tế bào lành khác, do vậy ức chế enzym này khiến virus ko nhân rộng được.
Cơ chế điều biến sinh học và miễn dịch
- Các kháng thể trong γ – globulin có thể tác động trực tiếp lên vỏ envelop, làm mất hoạt tính của một số virus.
- Interferon – α có ái lực đặc hiệu với thụ thể trên màng tế bào, bất hoạt enzym tham gia dịch mã của mARN virus để tổng hợp protein nên ngăn cản sự nhân bản của virus.
Thuốc kháng virus Herpes
Các loại thuốc kháng virus Herpes
Các loại thuốc dùng để điều trị Herpes toàn thân bao gồm:
Có thể dùng các thuốc tại chỗ các thuốc:
- Acyclovir 5%.
- Kem Penciclovir 1%.
Tùy thuộc vào cơ địa bệnh nhân, giai đoạn mệnh mà liều dùng thuốc và số ngày dùng thuốc sẽ được cân nhắc tùy từng đối tượng.
Các loại thuốc điều trị viêm gan B thế hệ mới nhất hiện nay
Các thuốc điều trị viêm gan B mãn tính
Nhóm thuốc điều trị viêm gan B mãn tính mới nhất hiện nay cho người lớn bao gồm:
- Nhóm thuốc Peginterferon interferon alfa.
Các thuốc kháng virus viêm gan B cho người lớn bao gồm 5 thuốc:
- Tenofovir disoproxil fumarate hoặc Tenofovir alafenamide.
- Adefovir Dipivoxil.
Thuốc kháng virus cho trẻ em bị viêm gan B gồm 3 thuốc
- Tenofovir disoproxil fumarate.
Thuốc kháng virus HPV
Một số loại thuốc điều trị bệnh do virus HPV
- Acid Trichloracetic 80% trị sùi mào gà, mụn cóc
- Podophyllin 25% của Thái Lan
Thuốc điều trị virus HIV
Một số loại thuốc kháng HIV
- Thuốc kháng HIV Zidovudin Stada 300mg
- Thuốc kháng virus HIV Lamzidivir
- Thuốc Ricovir EM
Thuốc kháng virus hô hấp
Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) đã cấp phép cho 4 loại thuốc với các hoạt chất tương ứng dưới đây có công dụng để điều trị cúm bao gồm:
- Thuốc Tamiflu có hoạt chất Oseltamivir phosphate.
- Thuốc Relenza có hoạt chất Zanamivir.
- Thuốc Rapivab có hoạt chất là Peramivir.
- Thuốc Xofluza có hoạt chất là Baloxavir marboxil.
Tại Việt Nam, bộ Y tế cấp phép cho hai thuốc được lưu hành điều trị cúm là Tamiflu và Relenza.
Thuốc điều trị virus sởi
Hiện nay chưa có thuốc đặc trị bệnh sởi. Có khoảng 90% bệnh nhân bị sởi tự khỏi mà không cần dùng thuốc sau khoảng 7-10 ngày và khoảng 10% bệnh nhân xuất hiện các biến chứng. Các thuốc được dùng để hỗ trợ điều trị triệu chứng cho bệnh nhân sởi gồm:
- Bổ sung nước, điện giải cho bệnh nhân. Không truyền dịch khi bệnh nhân bị viêm phổi, viêm não hoặc viêm cơ tim.
- Bổ sung Vitamin A, khoáng chất, bổ sung dinh dưỡng đầy đủ.
- Sử dụng các thuốc hạ sốt nếu bệnh nhân sốt cao.
- Giữ vệ sinh cơ thể, đặc biệt da, mắt, miệng, họng.
Thuốc điều trị quai bị
Hiện nay chưa có thuốc điều trị đặc hiệu bệnh quai bị, các thuốc được dùng chủ yếu làm giảm các triệu chứng, giảm đau nhức cho bệnh nhân, cụ thể là:
- Nước muối 0.9% súc miệng hàng ngày.
- Dùng thuốc hạ sốt như Paracetamol, Ibuprofen nếu bệnh nhân sốt cao trên 38.5 độ.
- Cho bệnh nhân sử dụng thuốc an thần nhẹ Rotunda.
- Sử dụng thêm các loại vitamin, nước ép chứa vitamin B, Vitamin C để tăng cường đề kháng.
Với trường hợp bệnh nhân nam bị sưng tinh hoàn, viêm tinh hoàn, có thể được chỉ định uống thuốc kháng viêm Ibuprofen. Sau đó dùng Vitamin E sau khi được điều trị đỡ sưng đau để tăng chất lượng tinh trùng.
Cách phòng bệnh do virus
Phòng bệnh đặc hiệu: Vaccine
Nhiễm trùng do vi khuẩn có thể được chỉ định điều trị bằng các loại thuốc kháng sinh, tuy nhiên nhiễm virus cần phải tiêm phòng vacxin hoặc uống thuốc kháng virus.
Hiện nay, vaccine là biện pháp hữu hiệu nhất để phòng ngừa sự tấn công của virus. Hiện nay có nhiều loại vacxin phòng các bệnh gây ra bởi virus như:
- Bệnh cúm.
- Sởi – quai bị – Rubella.
- Virus viêm gan A, viêm gan B.
- Thủy đậu.
- Viêm não Nhật Bản.
- Bệnh lây lan qua đường tình dục và ung thư cổ tử cung do HPV.
- Bệnh dại.
Thuốc kháng virus được điều trị các bệnh như herpes, viêm gan B, cúm, Zona, thủy đậu,… để ức chế sự phát triển của virus trong cơ thể, làm chậm quá trình phát triển của bệnh, ngừa nguy cơ tái phát và biến chứng.
Một điều chú ý rằng kháng sinh không thể tiêu diệt được virus, do đó bệnh nhân cần được xét nghiệm và chẩn đoán tìm nguyên nhân để có hướng dùng thuốc thích hợp.
Phòng bệnh không đặc hiệu
- Kể cả đã được tiêm phòng, người bệnh cũng nên chủ động đi khám và xét nghiệm nếu có dấu hiệu bất thường.
- Khi biết nhiễm virus, hãy chủ động phòng tránh lây lan bằng cách phát hiện sớm và cách ly để bảo vệ những người xung quanh và cộng đồng.
- Vệ sinh nơi ở thường xuyên.
- Sử dụng đầy đủ chất dinh dưỡng để tăng cường hệ miễn dịch chống lại virus gây bệnh.
Nhà thuốc An Tâm không cho phép sử dụng thông tin trên thay cho chỉ dẫn của bác sĩ, bởi phương pháp điều trị có thể khác biệt đối với mỗi cá nhân và bệnh trạng.
